Rekabet Hukukunda Kartel Uyumlu Eylem Ne Demektir?

REKABET HUKUKUNDA KARTEL UYUMLU EYLEM NE DEMEKTİR?

Rekabet hukuku kapsamında sosyal refah için genellikle en sakıncalı ihlal türü olarak kabul gören karteller, münhasır bir mal veya hizmet pazarındaki rekabeti indirmek ya da kısıtlamak için bu pazardaki teşebbüsler arasındaki gizli veya açık sözleşmelere veya ilişkilere atıfta bulunur. Genelde ürün fiyatı, sunulacak ürün miktarı, pazar payları ve ürünün satılacağı bölgelerin belirlenmesi ile ilgili kartel anlaşmalarının en sık “kartel anlaşması” adı altında kurulduğu görülmektedir.

Rekabet otoritelerinin nedeni ve birincil önceliği olduğu belirtilen karteller, tüm yasal düzen açısından en ciddi rekabet ihlalleri olarak kabul edilmektedir. Nitekim kartellerin kendi varlıkları rekabeti olumsuz etkilerken, kartel üyeleri daha az üretim ve yatırımla daha fazla kar elde ederken, teşebbüslerin haksız kazancı tüketicilerin refah kaybına ve kaynakların verimsiz dağılımına yol açar. Bu nedenle, bu ihlallerin ulusal iktisada verdiği zararı ortaya çıkarmak için “en şiddetli rekabet ihlali” ve “rekabet hukukundaki en büyük kötülük” gibi çeşitli ifadelerle kartellere karşı küresel bir mücadele başlatan rekabet hukuku uygulayıcıları tüketicilere durumu tarif etmektedir.

Kartel uygulamalarını öteki rekabetçi ihlallerden ayıran nitelik, sadece ortaya çıkan hasarın büyüklüğü değil, aynı zamanda ihlalin tespit edilmesindeki zorluklardır.

REKABET YASASI NEDİR?

Rekabet yasası ve her geçen gün yeni iletişim araçları sunan teknolojik gelişmeler konusundaki farkındalığın artması, tüm suçlayıcı kanıtların teşebbüslerin hâkimiyeti ve kontrolü altında olduğu ve söz konusu durumun yarattığı bilgi asimetrisinin kartel organizasyonunu rekabet makamlarına karşı avantajlı tutum sergilemesine yol açmaktadır. Tüm bu olumsuzluklara ek olarak, kartellerin karmaşık ve değişken bir yapıya sahip olması, tarafların, ihlalin süresi ve kapsamı gibi hususların belirlenmesini zorlaştırmaktadır.

Kanıt hiyerarşisinin en üst düzeyindeki kanıtlar, sorumlu ve yasa dışı davranışların belirlenmesinde hata riskini en aza indirir, böylece kanıt standardının seviyesi hakkındaki tereddütleri ortadan kaldırır. Bu çerçevede, birinci derece tarafların ifadelerine, iletişim ile ilgili ses ve video kayıtlarına ve kartel taraflarının konuşma ile ilgili oluşturdukları belgelere “güçlü kanıt” denmekte ve bu delillerin “yüksek standartlı delil” olduğu kabul edilmektedir.” Ancak, bu kanıt düzeyi ile kanıt elde etmek bir istisna haline gelmiştir. Çünkü yukarıda belirtildiği gibi, kartellerin sürekli kuralı “gizlilik” tir. Bu nedenle, kartel üyeleri “sessizlik yemini” altında hareket ederler ve kâğıt veya elektronik ortamda iz bırakmadan eylemlerine devam ederler.

Kartellerle ilgili birincil kanıt elde etmedeki zorluklar, rekabet otoritelerini uygulamada alternatif kanıt yöntemleri geliştirmeye itmiştir. Başlangıçta, anlaşma kavramının geniş yorumu ilkesi benimsenmiştir, ancak irade anlaşmasının belirlenmesinde karşılaşılan sorunlar nedeniyle, uyumlu eylem kavramı geliştirilmiş ve rekabeti sınırlayan her türlü işbirliği rekabet hukuku kapsamına alınmıştır. 

Kartellerin kanıt ve kanıtlarının elde edilmesi sürecinde yaşanan zorlukların bir başka görüşü, ikincil kanıtların kanıt olarak ağırlık kazanmasıdır. Ceza hukuku tarafından delil sağlamak için öngörülen geniş yetkilerin kullanılamadığı sistemlerde, çoğunlukla delil elde etme güçlükleri nedeniyle daha az ispat delili temelinde karar verilir. Belirtilen durum karşısında, kartellere uygulanan yaptırımın yüksekliği dikkate alındığında, mevcut kanıt standardının seviyesi, uygulamadaki araştırmanın muhatabı olan yazarlar ve teşebbüsler tarafından çeşitli eleştirilere maruz kalmaktadır. Doktrinde yazarlar; benzer şekilde, ekonomik kanıtların kullanımı, elektronik kanıtların ve kişisel ifadelerin güvenilirliği, değerlendirme sürecinde kullanılan yöntemlerin temel hak ve özgürlükler üzerindeki etkisi, kanıt ispatını etkileyen faktörlerin nasıl belirlenmesi gerektiği gibi tartışmalar da yapmışlardır.