Türk Tipi Başkanlık Sistemi Nedir? 10 Maddede Basit Anlatım

Adalet ve Kalkınma Partisi tarafından “Başkanlık Sistemi” ile ilgili yapılan en son açıklama, yeni Başbakan Binali Yıldırım tarafından 24 Mayıs 2016 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde okunan 65. Hükümet Programında, sunuş kısmından sonraki “Yeni Anayasa ve Sistem” başlığı altında yer almaktadır. Bu açıklama “Ülkemizde hükümet sistemi tartışmaları uzun bir geçmişe sahiptir” cümlesi ile başlamaktadır. Bu cümleden, Cumhuriyet rejimi güçler ayrılığı ilkesinin temelini oluşturan yasama, yürütme ve yargı arasında bulunan yürütmenin bir aracı olarak; hükümet sisteminin tartışıldığını ve bundan sonra da tartışılacağını anlıyoruz.

Bu açıklama metni, aslında daha önce Adalet ve Kalkınma Partisi’nin 7 Haziran 2015 Genel Seçimlerinde dağıttığı “Yeni Türkiye Yolunda Daima Adalet Daima Kalkınma” başlıklı seçim beyannamesinde de yer alıyor. Bu beyannamenin “Demokratikleşme ve Yeni Anayasal Sistem” başlıklı ilk konu maddesinde ilk sırada Temel Hak ve Hürriyetler, ikinci sırada ise Yeni Anayasa Yönetim Modeli ve Başkanlık Sistemi başlıklarına yer verildikten sonra üçüncü sırada yer alan “Yönetim Modeli ve Başkanlık Modeli” başlığı bize Türk tipi Başkanlık sistemini de açıklıyor. Bu kısmın ilk cümlesi “yeni anayasa ile Türkiye’nin katılımcılığı ve çoğulculuğu esas alan ve etkili işleyen bir hükümet modeline kavuşmasını elzem görüyoruz.” şeklinde hazırlanmış. Tarih sırasıyla incelediğimizde ise seçim beyannamesinde yeni anayasa ve sistem olan başlığının yeni anayasal sisteme, hükümet modelinin ise hükümet sistemine dönüştüğünü görüyoruz.

Hükümet Programında 2007 yılında Cumhurbaşkanı’nı halkın seçmesi sonrasında sistem sorununun belirginleştiği ve değişikliğin ertelenemez olduğu belirtilmektedir. Metinde mevcut parlamenter sistemin bir şekilde kurgulanarak, demokratik doğasından koparılmış olmasının yol açtığı siyasal istikrarsızlıkların yanı sıra, Yeni Türkiye’nin ihtiyaç duyduğu etkin ve dinamik yönetim dolayısıyla, başkanlık sisteminin mevcut yapımıza en uygun yönetim modeli olduğuna inanıldığı söyleniyor. Son cümlede ise Adalet ve Kalkınma Partisinin başkanlık sistemi önerisinin üniter yapıyı esas aldığının altı çiziliyor.

Salt bu iki metni okuduğumuzda neden başkanlık sistemine geçilmek istendiği anlatıldığını ancak sistemin nasıl olacağının belirtilmediğini görüyoruz.

8.Cumhurbaşkanı Turgut Özal’dan beri tartışılan ve Türkiye’nin siyasal sistem sorunu için çözüm olarak sunulan başkanlık sisteminin kıta Avrupasında tek örneği olarak Fransa karşımıza çıkıyor. Sistemin olduğu diğer bir ülke ise; Amerika Birleşik Devletleri. Bu ülkenin 50 devletin kurduğu bir federasyon olması sebebiyle üniter ulus devlet yapısıyla Fransa aslında bizim için bizim için daha iyi bir örnek oluşturuyor.

Adalet ve Kalkınma Partisinin Meclis Anayasa komisyonuna vereceği teklifte ise Başkanlık sisteminin aşağıdaki konuları içerdiği görüyoruz;

1-Başkan, 40 yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış ve milletvekili seçilme yeterliliğine sahip vatandaşlar arasından, halk tarafından, görev süresi 5 yıl olmak kaydıyla en fazla 2 defa seçilecektir.

2-Başkanlık için, son genel seçimde en az yüzde 5 oranında oy almış siyasi partiler ile en az 100 bin seçmen aday gösterebilir. Başkan seçilen milletvekilinin TBMM üyeliği sona erer.

3-Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday başkan seçilmiş olur. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış 2 aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday başkan seçilmiş olur.

4-Başkan, Devletin başıdır. Yürütme yetkisi Başkana aittir.

5-Başkanın, Cumhurbaşkanından farklı olan görev ve yetkileri şunlardır:

Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclis’e yıllık mesaj vermek.

Bakanları atamak ve görevlerine son vermek.

Başkanlık kararnamesi çıkarmak.

Milletlerarası anlaşma akdetmek ve yayınlamak.

Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kullanılmasına karar vermek.

Üst düzey kamu yöneticilerini atamak ve görevlerine son vermek.

6-Başkan seçilenin oy pusulasında başkan yardımcısı adayı olarak yer alan kişi, başkan seçildiği anda başkan yardımcılığına seçilmiş olur.

7-Başkan yardımcılığına aday gösterilmek için milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olmak şarttır.

8-Başkanlık makamının herhangi bir nedenle boşalması halinde, seçimlere kadar başkan yardımcısı görev yapar ve başkanlık yetkilerini kullanır.

9-Başkan yardımcılığının herhangi bir nedenle boşalması halinde, seçime kadar kalan sürede bu göreve vekalet edecek kişiyi, başkanın göstereceği 3 aday arasından TBMM belirler.

10-Bakanlar, başkan tarafından atanır ve görevden alınır. TBMM’nin hali hazırdaki üyeleri, bu statüleri sona erse bile bakan olarak atanamazlar. Her bakan, başkana karşı sorumludur. Bakanlar milletvekilleri ile aynı hukuki statüye tabi olurlar ve milletvekillerinin sorumsuzluk ve dokunulmazlığına ilişkin hükümlerden yararlanırlar.